Ιερά Μονή Επάνω Χρέπας

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα <<Αρκαδικοί Ορίζοντες>>

Η Κοίμηση της Θεοτόκου Επάνω Χρέπας είναι συνδεδεμένη με το φυσικό περίγυρο της Τρίπολης όσο και με τη νεότερη ιστορία της.

Ριζωμένη η Μονή ψηλά, στα 1278 μ. πάνω σε πλαγιά του Μαινάλου που υψώνεται προστατευτικά πίσω της, στα δυτικά της πολιτείας, ήταν τα παλαιότερα χρόνια κρυμμένη μέσα στα ελατά, κοντινό καταφύγιο του κάμπου και βολικό πέρασμα προς τους απόκρυφους κρυψώνες που αποτελούσαν λημέρια ξακουστά του Εικοσιένα, λημέρια των κλεφτών όπου ψήλωσε κι ανδριεύτηκε η κορμοστασιά του ξεσηκω­μένου Μωριά.

Η ίδρυση της Μονής

Από την παράδοση γνωρίζομεν ότι η Μονή έχει κτισθεί το 1100μ.Χ. To Μαίναλο (ή ό Μαίναλος) που παράδοση λέγει ότι ή θαυματουργή Εικόνα που έχουμε στο τέμπλο σήμερα, βρισκόταν αρχικά στον Άγιο Γεώργιο στην Τρίπολη. Έφυγε όμως από εκεί και την έβρισκαν στη σπηλιά εδώ στην μονή Επάνω Χρέπας. Τρεις φορές την πήραν και την έφεραν πίσω κι εκείνη ερχόταν πάλι στη Σπηλιά. Κατάλαβαν έτσι ότι έπρεπε να χτίσουν στο σημείο εκείνο Εκκλησία και Μοναστήρι, όπως δεν υπήρχε νερό.

Ένας τσοπάνης είδε μια μέρα βρεγμένα τα γένια του τράγου του και αφού παρακολούθησε τον τράγο βρήκε ότι έπινε νερό από μία πηγή κοντά στη σπηλιά. Έτσι, χτίσανε την Εκκλησία και τοποθετήσανε την Εικόνα στο Τέμπλο πού είναι σήμερα στο Μοναστήρι. Στη συνέχεια χτίσανε το Μοναστήρι. Η ονομασία της Μονής Επάνω Χρέπας, οφείλεται στο όνομα του βουνού που πάνω του είναι χτισμένη και αποτελεί τον πλησιέστερο στην Τρίπολη ορεινό όγκο του Μαινάλου. Το Χρέπα είναι λέξη σλαβική και σημαίνει σωρός. Οι Σλάβοι έμειναν περισσότερο από 200 χρόνια και άφησαν ιδιαίτερα στην Αρκαδία πολλά τοπωνύμια. Μέσα σε αυτά και της Τριπολιτσάς ή Τροπολιτσάς, πού οι μελετητές το αποδίδουν σε σλαβική λέξη. Πάνω στα βουναλάκια του Αγίου Θόδωρα της πηγής του Αγίου Δημητρίου ο επισκέπτης ξεκαθαρίζει όλο και πιο ευδιάκριτο το άσπρο σημάδι της Μονής Επάνω Χρέπας του υψηλότερου Μοναστηριού του Μωριά. Ένας πεζοπόρος χρειαζόταν άλλοτε μιάμιση ώρα ν’ ανέβει από την Τρίπολη στην Παναγία. Τώρα το αυτοκίνητο φτάνει μέχρι το μικρό χωριό Περθώρι προς Δ. και από κει πάνω στις νότιες πλαγιές του Μαινάλου πού τον οδηγούν στην είσοδο του Μοναστηρίου.

Η πανοραμική άποψη της Μονής από μακρυά κρατάει ακόμη το ρομαντικό και περήφανο χαρακτήρα της. Από κοντά οι μεταβολές, οι επιδιορθώσεις, οι προσθήκες, έχουν σχεδόν αφανίσει την παλιά της μορφή. Άλλωστε από χρόνια οι περιπέτειες, οι δραματικές εχθρικές επιδρομές και πυρκαγιές, αλλοίωσαν σχεδόν ολοκληρωτικά τη μεσαιωνική της μορφή.

Τα Ορλωφικά το 1770, οι Αλβανοί το 1779, και η Ελληνική Επανάσταση το 1821, ιστορικά συμβάντα που συγκλόνισαν την περιοχή έβαλαν την καταστροφική τους σφραγίδα στη Μονή της Επάνω Χρέπας.

Η Μονή σήμερα

Το Μοναστήρι της Επάνω Χρέπας τώρα είναι γυναικείο. Η σύγχρονη τοξωτή σιδερένια πόρτα εισόδου προς τη δύση, ανοιγμένη, υποδέχεται τον επισκέπτη καταμεσίς στα δυο κτιριακά συγκροτήματα που αναπτύσσονται από Βορρά σε Νότο. Τα διώροφα κελλιά, είναι νεότερα χτισμένα πάνω στα παλιά θεμέλια. Στη Βορειοανατολική άκρη αυτών των χτισμάτων υπάρχει το καθολικό. Δίπλα του Β.Α. προσκολλημένο υπήρχε άλλοτε το μπουντρούμι με κρύπτη θολωτή πού αποτελούσε αποθήκη ανήλια. Αυτή μετασχηματίστηκε από το 1937 σε Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής συνεχόμενο και στο ίδιο επίπεδο με το ναό.

Όλο το συγκρότημα με τα παράλληλα δίωροφα κτίρια των κελλιών και την πλευρά του ναού ορίζουν μαζί με τον τοίχο της πύλης ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Η πλευρά του καθολικού με το και τα υπόγεια ήταν το παλιότερο τμήμα της Μονής. Ανάμεσα στα κτίρια στενόμακρο κηπάκι στην αυλή φτάνει μέχρι το τζαμένιο πρόναο· δεξιά και αριστερά διάδρομοι οδηγούν προς τους επάνω ορόφους των κελλιών ενώ πλακόστρωτο κατηφορικό οδηγεί στους ισόγειους αποθηκευτικούς χώρους, σταύλους κ.λπ. Στον εξωτερικό κήπο της Μονής τώρα έχει γίνει αρχονταρίκι για τους προσκυνητάς. Τα έλατα τον περιβάλουν από την ΒΔ πλευρά αφήνοντας ελεύθερη όλη τη θαυμαστή θέα. Στο Βόρειο μέρος του περιβόλου μια νέα βρύση με σύγχρονη καλοχαραγμένη τη γνωστή επιγραφή: Νίψον Άνομήματα Μη Μονάν όψιν.

Ιστορικά στοιχεία

Η Μονή είναι άγνωστο πότε έγινε σταυροπηγιακή. Το προνόμιο αυτό ανανεώθηκε πολλές φορές. Αναφέρεται πρώτη φορά σε σιγίλλιο άγνωστης χρονολογίας και Πατριάρχη. Είναι ήδη σταυροπηγιακή το 1581 όταν το Φεβρουάριο του χρόνου αυτού ο Πατριάρχης Κωσταντινουπόλεως, Ιερεμίας ο Β΄ αναγνωρίζει σαν σταυροπήγειο και το μετόχι της Μονής τον Άγιο Γεώργιο στην Τρίπολη.

Το τρίτο σιγίλλιο είναι του Πατριάρχη Γαβριήλ Δ. Κωσταντινουπόλεως (1780-85). Από τα τέσσερα Πατριαρχικά σιγίλλια που επικύρωσαν κατά καιρούς τη σταυροπηγιακή αξία της Μονής Επάνω Χρέπας, σώζεται μόνο του Γρηγορίου Ε΄.

Σε απογραφή των Ενετών πριν από το 1715 η Μονή Επάνω Χρέπας με τα Μετόχια της είχε 3 ναούς, 19 κελιά ή οικίες, 123 αμπελώνες χέρσους, 9 ελιές, 2 βοσκότοπους. Τάσου Αθ. Γριτσοπούλου, Ιστορία της Τριπολιτσάς, τομ. A, Αθήναι 1972, σ.232.

Όπως αναφέραμε η θέση της Μονής δεν της εξασφάλισε ποτέ ησυχία. Τα δραματικά γεγονότα στην πολιορκία της Τρίπολης και η καταστροφή των Επαναστατών του 1770, η εξόντωση των Αλβανών το 1779, τα συμβάντα της Επανάστασης μέχρι Ιμπραήμ, σφράγισαν και τη δική της μοίρα.

Καλόγεροι και προσωπικό της Μονής με χρονολογία εισόδου

Άνθιμος Πετρόπουλος                1816

Βενέδικτος Αθανασόπουλος     1785

Γρηγόριος Τσάκωνας                 1817

Καλλίνικος Σταματόπουλος      1814

Κύριλλος Κολύβηρας                 1817

Κωστάντιος Τσαμαλής               1809

Παρθένιος Σπυρόπουλος           1809

Παρθένιος Καλιπάρας                1809

Διονύσιος                                    1835

ΙΑΚ, Μοναστηριακά, Φάκ. 322, Κοίμησις της Θεοτόκου Επάνω Χρέπας.

Η Λειτουργία της Μονής σε Γυναικεία

Η Μονή Επάνω Χρέπας μετετράπη από ανδρική σε γυναικεία το 1935 Απρίλιο μήνα.

Μοναχοί δε ήταν ο τελευταίος ηγούμενος Πάτερ Καλλίνικος από την Τρίπολη και ένας ιερομόναχος Νεόφυτος Καλοφούντας και ένας Μοναχός ο Λάζαρος.

Τον ιερομόναχο Νεόφυτο και το Μοναχό Λάζαρο τον μεταθέσανε σε άλλο μοναστήρι και ο ηγούμενος Πάτερ Καλλίνικος τον κρατήσανε ως εφήμερο στη Μονή Επάνω Χρέπας. Ο Δεσπότης Γερμανός Μεταξάς επήρε μια Μοναχή από τη Μονή Πεπελενίτσας ως Ηγουμένη της Επάνω Χρέπας και δύο μοναχές από την Καλτιζιά τη Χριστοδούλη Καραλέκα από τα Λυκόχια και τη Μακαρία Κουκουλά από το Χρυσοβίτσι. Ηγουμένη Αγαθονίκη Κλάρα και σύμβουλη Χριστοδούλη και Μακαρία.

Το Σεπτέμβριο του ιδίου χρόνου 1935 ήρθε ως Μοναχή η αδελφή Ανυσία από το Χρυσοβίτσι. Το 1936 ήρθε η Ευθυμία Σόγγιακα, Κωνσταντινοπολίτισσα Μάιο μήνα 1936. Το 1936 δεκαπέντε μέρες πριν του Σταυρού ήλθε η Ανθούσα Κάτσαρη από Αντραβίδα και μετά μια εβδομάδα ήλθε η αδελφή Φιλοθέη από χωρίον Μερκοβούνι.

Το 1937 ήρθε η αδελφή Ξένη, μετά ήρθε η αδελφή Χριστονύμφη με την αδελφή της Ευγενία.

Η μονή εορτάζει του Σταυρού 14 Σεπτεμβρίου, όπου γίνεται μεγάλη πανήγυρις, της Παναγίας 15 Αυγούστου και στα παρεκκλήσια της Αγ. Παρασκευής και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.