ΕΝΑ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ

Του Νίκου Ι. Κωστάρα

«Πατέρα δει αιδείσθαι» (Κλεόβουλος ο Ρόδιος)

Μια γιορτή προτού καθιερωθεί ξεχάστηκε ακόμη και από τους τιμωμένους. «Δεν μας ξέχασαν» τα παιδιά μας. Μάλλον «δεν μας θυμήθηκαν»! στις 18 Ιουνίου.

Κανονικά έπρεπε να γράψω σεβασμό στον πατέρα, την «κολόνα» του σπιτιού, αλλά πόσο άλλαξαν οι εποχές. Ο Αρχηγός της οικογενείας, η συμβολική κεφαλή της, συνήθως ο κουβαλητής αυτός που έπαιρνε τις αποφάσεις, έχασε τον παραδοσιακό  του ρόλο...
Σήμερα δίνεται ολόψυχα στην ευθύνη που ανέλαβε φέροντας παιδιά στον κόσμο. Μπαίνει στον καινούργιο του ρόλο με την ίδια ζεστασιά και έγνοια, που στο παρελθόν φαινόταν φυσική μόνο για τις μητέρες. Η πατρότητα παίρνει άλλο νόημα μέσα στην οικογένεια. Γίνεται φίλος με τα παιδιά του, δεν είναι ο αυστηρός, αυτός που προκαλούσε φόβο και ήταν σοβαρός, σκληρός, αυταρχικός και απλησίαστος, χρησιμοποιώντας το «ξύλο βγήκε από τον παράδεισο».

Δεν ξέρω πόσο θα πετύχει ο σύγχρονος πατέρας, πάντως ο παραδοσιακός παρά την αυταρχική του συμπεριφορά είχε πετύχει να παρουσιάζεται ως πρότυπο στα παιδιά του. Ήταν ο Άρχοντας, ο Πατριάρχης μιας μεγάλης οικογένειας αλλά και βιοπαλαιστής που έχαιρε σεβασμού και εκτιμήσεως κι έδειχνε διαφορετικά την πατρική στοργή. Γι’ αυτό ο Μόζαρτ έλεγε: «Αμέσως ύστερα από το Θεό έρχεται ο πατέρας, ενώ ο Δημόκριτος τόνιζε: «πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα». Ο «Θεός» πατέρας κυριαρχούσε στη μνήμη των παιδιών. Στις Ινδίες έχουν εικόνισμα τον πατέρα.

Ακόμη ακούτε τους παλαιότερους να αναφέρονται με σεβασμό και δέος για τον πατέρα τους. «Αυτό έλεγε ο πατέρας μου!» Ήταν αξίωμα, γινόταν συμβουλή, δεν χωρούσε αμφισβήτηση. Γι’ αυτό ο Κλεόβουλος ο Ρόδιος τόνιζε: «Πατέρα δει αιδείσθαι» (πρέπει να έχουμε σεβασμό προς τον πατέρα μας). Και αυτόν τον σεβασμό προς τον πατέρα τον χτίζει στις καρδιές των παιδιών, κυρίως η μητέρα, κάτι που υποτιμήθηκε στην εποχή μας, ίσως να φταίει και η ισότητα των δύο φύλων, ίσως και οι εργασιακές σχέσεις, αλλά και η μετατροπή της πατριαρχικής οικογενείας σε πυρηνική, για να καταλήξει στο ένα ή δύο παιδιά. Και τότε οι γονείς αναλαμβάνουν την ευθύνη να αναθρέψουν, να μεγαλώσουν, να μορφώσουν με τις σύγχρονες αντιλήψεις τα παιδιά τους, με περισσότερα οικονομικά βάρη. «Και ότι θέλει ο μπούλης»! Και ο μπούλης αντί να γίνει δημοκράτης, γίνεται ο «αρχηγός» της οικογενείας, ο τύραννος της οικογενείας, χαρακτηρίζοντας αναχρονιστικό τον «γέρο» του, τον χρηματοδότη του με κίνδυνο να καταντήσει ο «συνταξιούχος» νεανίας ή ν’ αποκοπεί πρόωρα από την πατρική κηδεμονία, ανακαλύπτοντας την «ευτυχία» των ναρκωτικών και όχι τον αστερισμό της δημιουργίας.

Αλλά μην μπαίνουμε στα βαθιά νερά. Αυτά θα τα αναλύσουν οι κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, γιατί και οι παιδαγωγοί απέτυχαν, όπως απέτυχαν και οι γονείς, που σήμερα δεν έχουν ούτε χρήμα ούτε χρόνο διαθέσιμο για το παιδί...

Δυστυχώς στην εποχή της ισότητας των φύλων, ο πατέρας εκλαμβάνεται ως το μέλος της οικογενείας «που φροντίζει την τροφή». Είναι ο «θείος» από την Αμερική, όπως έλεγαν παλιότερα, που έστελνε τα δολάρια για να συντηρηθεί η οικογένεια. Σήμερα ο πατέρας ασχολείται ποικιλοτρόπως με τα παιδιά του. Τα ταΐζει. Τα ντύνει. Τα διδάσκει. Τα καθοδηγεί. Τα συμβουλεύει. Τα παιδαγωγεί. Ο χρόνος που αφιερώνει ο πατέρας στο παιδί είναι ουσιαστικός παράγων. Ωστόσο σπουδαιότερο ρόλο παίζει η επαφή, που πρέπει να είναι ουσιαστική. Σήμερα εξέλιπε εκείνο το «χάσμα» κι εκείνη η απόσταση που χώριζε κατά το παρελθόν τον πατέρα από τα παιδιά του. Μόνο που δεν αποδέχεται πάντα τον καινούργιο του ρόλο. Ενδόμυχα πιστεύει (ακόμη) πως όλα αυτά είναι δουλειές για την μητέρα. Του δημιουργεί ιδεολογική σύγχυση, εφόσον μέσα στην ανδροκρατική στάση κάτι τέτοιο αποτελεί απορριπτέο μοντέλο. Τα παιδιά βλέπουν τον πατέρα τους από τα μάτια της μητέρας τους, γιατί η κορώνα της μητέρας είναι ο άντρας της. Η μητέρα χτίζει τον πατέρα στην ψυχή του παιδιού, ιδιαίτερα του ναυτικού και ξενιτεμένου πατέρα. Τότε η μητέρα κρατά ζωντανή την παρουσία καίτοι απουσιάζει. Όμως η αγκαλιά και το χάδι του πατέρα είναι εξίσου σημαντικά με την αγκαλιά της μάνας για την συναισθηματική ισορροπία του παιδιού.

Ο τέλειος πατέρας δεν υπάρχει. Είναι απλώς άνθρωπος με τα δικά του δυνατά και αδύνατα σημεία, ούτε τέλειος, ούτε αλάνθαστος. Έχασε τον αρχικό του ρόλο. Η αυθεντία γκρεμίστηκε και βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο με ρόλο τον πατέρα στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και την κρίση της οικογενείας σε μια καταναλωτική κοινωνία με υποβαθμισμένες τις αξίες, κι όμως ο πατέρας εισάγει το παιδί στην κοινότητα. Η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή του παιδιού είναι απαραίτητη. Ωστόσο είναι μικρό το ποσοστό των ανδρών που έχουν συνειδητοποιήσει ότι η μεγαλύτερη πρόκληση και επιτυχία στη ζωή αφορά το παιδί και όχι την καριέρα. «Ο κάθε βλάκας μπορεί να κάνει παιδί αλλά μόνο ένας αληθινός άνδρας μπορεί να το αναθρέψει» λέει ο διακεκριμένος ψυχίατρος Φράνκ Πίτμαν.

Πως να μιλήσεις για το μέλλον, για αξίες, για ιδανικά, για πρόσωπα ζωής, όταν η ίδια η ζωή καταρρακώνει την ουσία της;

Πάντως ας έχουν υπ’ όψη τους αυτό που έλεγε ο Καρειγουινφρέι, ότι «τα παιδιά εκείνα που ζητούν από τον πατέρα τους, είναι το ενδιαφέρον του, η αγάπη του και όταν φτάσουν στην ηλικία της κατανόησης, την κατανόησή του». Και ο πατέρας ζητά λίγο σεβασμό και μην τον ξεχάσουν στα γηρατειά... γιατί η πατρότητα παίζει ένα θετικό και διαρκή ρόλο στη ζωή κάθε παιδιού.

Αλλά ο καλύτερος ρόλος του πατέρα, είναι το παράδειγμά του, με τον τρόπο ζωής του, αυτό θα εμπνεύσει σεβασμό στα παιδιά του.

Και ας ακούσουμε τι σκέπτονται τα παιδιά στην κάθε ηλικία για τον πατέρα:

Έξι χρονών: Ο πατέρας τα ξέρει όλα.

Δέκα χρονών: Ο πατέρας ξέρει πολλά

Δεκαπέντε χρονών: Ο πατέρας δεν ξέρει τίποτα

Είκοσι χρονών: Ο πατέρας ξέρει αρκετά

Τριάντα χρονών: Μπορούμε να ζητήσουμε τη γνώμη του πατέρα

Σαράντα χρονών: Παρ’ όλα αυτά ο πατέρας κάτι ξέρει περισσότερα

Πενήντα χρονών: Ο πατέρας τα ξέρει όλα.

Εξήντα χρονών: Αχ! Και να ζούσε ο πατέρας και να ζητούσαμε τη γνώμη του. Αυτό όμως το εκτιμά περισσότερο αυτός που έχασε μικρός τον πατέρα του, αυτός μόνο ξέρει την απουσία και τις συνέπειές της. Και κλείνω με τον ποιητή Κ. Παλαμά για την αγάπη του πατέρα:

«Είμαι του ήλιου θυγατέρα / η πιο απ’ όλες ζηλευτή / χρόνια η αγάπη του πατέρα / σ’ αυτόν τον κόσμο με κρατεί. / Όσο να γείρω νεκρωμένη / αυτόν το μάτι μου ζητεί.»

Πάντως ας θυμηθούν όλοι τα παιδιά του Διαγόρα στην Αρχαία Ολυμπία, στεφανωμένα με τον κότινο της ελιάς κρατούσαν στους ώμους τους τον γέροντα πατέρα τους, όπως και ο Αινείας φεύγοντας από την Τροία.

Αξίζει ένα τριαντάφυλλο μ’ ένα χαμόγελο αγάπης και σεβασμού στον αγωνιστή πατέρα.

Νίκος Ι. Κωστάρας